Do sinh lý và bệnh lý của gan khá phức tạp nên khi chẩn đoán bệnh viêm gan do virus cần phải kết hợp cụ thể với tình hình của người bệnh. Nếu có phát hiện điều gì không bình thường về bệnh sử, triệu chứng, thể chứng và kiểm tra trong phòng thí nghiệm, phải cân nhắc bất kỳ một phản ứng dương tính nào, phán đoán viêm gan loại nào có ý nghĩa cho chẩn đoán. Đồng thời kiểm tra miễn dịch học về viêm gan do virus cũng chiếm vị trí quan trọng trong chẩn đoán. 1. Tư liệu về dịch tễ học Có sự tiếp xúc mật thiết Chỉ việc cùng ăn, cùng ở, cùng sinh hoạt với bệnh nhân đều chẩn đoán bệnh viêm gan do virus (đặc biệt ở thời kỳ cấp tính); hoặc thường tiếp xúc với những chất nhiễm virus viêm gan (như máu, phân) và chưa dùng biện pháp đề phòng bảo vệ. Cách phòng chống bệnh gan. Từng có tiêm chích Trong vòng nửa năm từng tiếp xúc với những chế phẩm từ máu như truyền máu, huyết thanh hoặc albumin, tiêm thuốc mà chưa được tiêu độc đúng mức, tiêm chủng và điều trị bằng châm cứu,… Lịch sử gia đình Mẹ và các anh chị em có trường hợp bị mắc viêm gan do virus. Tư liệu dịch tễ học 2. Triệu chứng lâm sàng Thời kỳ ủ bệnh: kéo dài từ vài tuần đến vài tháng tùy từng loại virus: HAV: trung bình 30 ngày (thay đổi 15 – 45 ngày). HEV: trung bình 40 ngày (thay đổi 15 – 60 ngày). HBV: trung bình 70 ngày (thay đổi 30 – 180 ngày). HDV: như HBV. HCV: trung bình 50 ngày (thay đổi 15 – 150 ngày). Thời kỳ khởi phát (tiền vàng da): cách khởi phát của bệnh viêm gan virut rất đa dạng. Suvalopva E. P. chia ra các kiểu khởi phát sau: Kiểu rối loạn tiêu hoá: bệnh nhân có chán ăn, sợ mỡ, buồn nôn, nôn, đau bụng và đôi khi rối loạn đại tiện; các triệu chứng này xuất hiện cùng với sốt nhẹ hoặc vừa, kéo dài trong 1 tuần. Kiểu viêm khớp: đau các khớp nhưng không có biến đổi về hình dạng tại khớp. Kiểu viêm xuất tiết (hay còn gọi là kiểu giả cúm): bệnh nhân sổ mũi, đau họng, ho khan cùng với sốt. Kiểu suy nhược thần kinh: bệnh nhân mệt mỏi, chóng mặt, rối loạn giấc ngủ (có thể ở trạng thái ức chế hoặc kích thích). Kiểu hỗn hợp: gồm nhiều triệu chứng lẫn lộn của các kiểu khởi phát trên. Triệu chứng lâm sàng của bệnh viêm gan do virus Tất cả các kiểu khởi phát trên thường kèm theo sốt nhẹ hoặc vừa vài ngày đến một tuần, đau tức vùng hạ sườn phải. Đặc biệt trong thời kỳ này là tình trạng mệt mỏi không tương xứng với sốt. Tuy bệnh nhân sốt nhẹ, ngắn ngày, có bệnh nhân không sốt, nhưng bệnh nhân cảm giác thấy mệt nhiều, không muốn đi lại, không muốn làm kể cả các việc nhẹ...Trong thời kỳ khởi phát có thể thấy hầu hết bệnh nhân khám có gan to (90-95%). Đa số bệnh nhân ngay thời kỳ này đã thấy nước tiểu vàng thẫm; xét nghiệm nước tiểu xuất hiện urobilinogen (+). Thời kỳ toàn phát (vàng da): bắt đầu vào thời kỳ vàng da bệnh nhân hầu như hết sốt. Ở mức độ nhẹ và vừa bệnh nhân thường cảm thấy dễ chịu hẳn lên, ăn được, hết đau khớp... Ngược lại, với những bệnh nhân mức độ nặng bước vào thời kỳ vàng da các triệu chứng bệnh phát triển và nặng hẳn lên: Gan to, đau, một số trường hợp có lách to, chán ăn, mệt mỏi, rối loạn tiêu hoá... Xét nghiệm thấy enzyme transaminase tăng cao, đặc biệt là SGPT (hay ALT), Bilirubin máu toàn phần tăng mà chủ yếu là Bilirubin trực tiếp, photphotaza kiềm tăng ở những trường hợp tắc mật, urobilinogen nước tiểu đang từ (+) chuyển thành (-) tính. Xét nghiệm công thức máu ít biến đổi. Giai đoạn này vàng da phát triển rất nhanh, thường đạt mức tối đa trong vòng 2-5 ngày. Vàng da đạt đến mức tối đa và giữ nguyên mức ổn định trong vài ngày đến vài tuần (thường từ 2 -4 tuần). Trong thời kỳ này các triệu chứng về lâm sàng và cận lâm sàng tăng lên tới mức tối đa. ở những bệnh nhân vàng da nặng, phân trắng giống như phân cò (phân bạc màu), nước tiểu ít và sẫm màu như nước vối đặc, bệnh nhân rất ngứa nên có nhiều vết gãi trên da. Triệu chứng bệnh gan. Thời kỳ hồi phục: thường bắt đầu bằng hiện tượng đa niệu (gọi là cơn đa niệu). Các triệu chứng lâm sàng cùng với các rối loạn sinh hoá bắt đầu giảm.Bệnh nhân cảm thấy dễ chịu, các triệu chứng của bệnh mất dần, ăn ngủ được, nước tiểu trong, gan thu dần về bình thường, các xét nghiệm transaminase, bilirubin và các chỉ tiêu sinh hoá khác dần dần trở về bình thường. Tuy vậy cảm giác mệt mỏi và tức, nặng ở vùng gan nhất là sau khi ăn còn có thể kéo dài. 3. Thể chứng Chủ yếu là vàng da (da vàng, mống mắt vàng), gan phù to. Viêm gan nặng thì gan teo nhỏ, ngoài ra còn có bộ mặt bị ảnh hưởng từ gan, nốt ruồi nhện, mẩn da, bụng ứ nước,… Viêm gan mạn tính, xơ gan tỳ có thể phù to. 4. Kiểm tra trong phòng thí nghiệm Kiểm tra chức năng gan rõ ràng có sự khác thường như ALT, AST, tỉ lệ bilirubin, albumin, globulin trong huyết thanh, thời gian đông máu đều có sự thay đổi, điều này có ý nghĩa đối với chẩn đoán. Ngoài ra, trường hợp dương tính trong kiểm tra nguyên nhân học về bệnh viêm gan do virus càng hỗ trợ cho sự chẩn đoán.
